ايل گلي ( شاه گلي ) از گردشگاه هاي زيباي تبريز است كه در جنوب شرقي تبريز بر دامنه تپه اي واقع شده . ايل گلي استخري بزرگ به شكل مربع به مساحت 54 هزار و 675 متر مربع است و در جنوب آن تپه اي وجود دارد كه آن را از بالا تا پايين ، همسطح استخر ، پله بندي كرده و نهر آبي از آن به سمت پايين روان است . در مركز استخر ، عمارتي به شيوه سنتي در دو طبقه ساخته شده و اطراف استخر به صورت پارك بسيار زيبا و فرح بخشي درآمده كه يكي از زيباترين جاذبه هاي گردشگري آذربايجان شرقي به شمار مي رود .
آنوبانيني توسعه اين محل را در جهت گسترش توريسم منطقه بسيار مهم مي داند و از آنجا كه همكنون هتل بسيار زيبايي نيز در نزديكي آن بنا شده است توجه بيشتر به ايل گلي براي جذب روز افزون جهانگردان ضروري است . بناي نخستين عمارت ايلگلي ( شاه گلي ) را به دوره آققويونلوها نسبت مي دهند كه يكبار در زمان صفوي و بار ديگر در زمان قاجار ، توسط " قهرمان ميرزا " پسر " عباس ميرزا نايب السلطنه " در ايام حكمراني بر آذربايجان ، بازسازي شده است. درباره تاريخ بناي ايلگلي اطلاعات زيادي وجود ندارد ؛ ولي كاخ مذكور بر اثر فرسودگي ناشي از گذشت زمان و رطوبت ناشي از آب استخر در سال ۱۳۴۶ خورشيدي تخريب و در سال ۱۳۴۹ خورشيدي كاخ دو طبقهاي با سبك و سياق عمارت قديمي احداث گرديد و مورد بهره برداري قرار گرفت .
پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران ، ايلگلي به مدت چند سال تعطيل شد و بلا استفاده ماند . ولي پس از مدتي اين مكان بازگشايي گرديد و هم اكنون مردم تبريز همانند روز هاي پيش از انقلاب ، در روزهاي تعطيل و مناسبت هاي گوناگون در اين مكان حضور مي يابند .
« نادر ميرزا » درباره ايل گلي مي نويسد : « اين آبگير در اوايل حكومت قاجار ، ملك يك سلسله از مساوات تبريز و انباشته از خاك و ريگ بود . قهرمان ميرزا پسر هشتم عباس ميرزا نايب السلطنه كه در آن هنگام حكمران آذربايجان بود ، آن ملك را در مقابل سالي سي و پنج خروار غله بخريد . سپس در آبادي و عمران آن همت گماشت » . اعتماد السلطنه نيز در اين باره مي نويسد : « عمارت درياچه عبارت از كلاه فرنگي دو طبقه بسيار آبادي است و بزرگي اين درياچه به درجه اي است كه به قدر دو آسيا سنگ آب در آن وارد مي شود ؛ ولي مدت شش ماه از آب پر مي گردد»
ارگ تبريز ( علي شاه ) يكي از بلند ترين ديوار هاي تاريخي كشور و نماد شهر تبريز و يكي از بنا هاي تاريخي شهر تبريز است . ارگ عليشاه يا ارگ تبريز در مركز شهر تبريز ( منطقه 8 ) ، در ضلع جنوبي تقاطع خيابان امام خميني و فردوسي ، مابين چهارراه شريعتي و ميدان شهرداري قرار دارد و امروزه فضاي پيرامون آن براي برگزاري نماز جمعه مورد استفاده قرار مي گيرد و مصلاي بزرگ تبريز در اين مكان احداث شده است كه سالانه پذيراي هزاران نفر از گردشگران داخلي و خارجي است .
بناي ارگ تبريز باقيمانده مسجدي است كه در قرن هشتم هجري توسط تاج الدين عليشاه وزير الجايتو ساخته شده است . اين بنا بر اثر زمين لرزه و گذر زمان تا حدودي تخريب شده است . در محوطه ارگ ، آثار تاريخي ارزشمندي همچون « مدرسه نجات » كه به عنوان يكي از نخستين مدارس ايران به شمار مي رفت و نيز « سالن تئاتر شير و خورشيد » قرار داشت كه پس از شروع برنامه تخريب و تبديل ارگ تبريز به مصلاي بزرگ تبريز از سال ۱۳۶۰ و در زمان امامت جمعه آيت الله ملكوتي ، بخش اعظمي از ارگ توسط جهاد سازندگي با بولدوزر و مواد منفجره تخريب شده است. ارگ تبريز و محوطه باستاني آن در ۱۵ دي ۱۳۱۰ خورشيدي به شماره ۱۷۰ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است و نقشه حريم استحفاظي قانوني و ضوابط حفاظتي آن در نشست ۲۹ خرداد ۱۳۵۷ شوراي حفاظت آثار تاريخي اداره كل حفاظت آثار تاريخي مشخص و مورد تأييد اعضا قرار گرفته است .
امروزه تنها بخشي از ديوار هاي عظيم و محراب بسيار بلند شبستان جنوبي اين مسجد برجاي مانده است كه خود مويد شكوه و آباداني آن در گذشته است . ديوار هاي موجود در حقيقت تشكيل دهنده ايوان طاق پوش و حمال طاقي استوانه اي عظيمي بوده است كه فضاي به وجود آمده به عنوان شبستان و عنصبر اصلي مسجد علي شاه به شمار مي رفته است . بقاياي موجود بنا ، حكايت از يك ايوان به عرض ۳۰٬۱۵ متر و جرز و ديوار هاي كناري به ضخامت ۱۰٬۴۰ متر و پي ها و فونداسيوني ژرف و حجيم متناسب سازه هاي فوقاني و ارتفاع احتمالي بنا تا خط آغاز طاق استوانه اي ۲۵ متر ( البته دقت رد تناسب سازه هاي اثر ۳۶ متر صحيح به نظر مي رسد ) بوده است .
آسياب خرابه ( خارابا دييرمان ) يكي از جاي هاي ديدني و توريستي استان آذربايجان شرقي است كه در شهرستان جلفا و در چند كيلومتري مرز ايران با جمهوري آذربايجان واقع شده است
آسياب خرابه ، آسيابي آبي است كه سال ها پيش مورد استفاده مردم منطقه بوده است ؛ ولي اكنون بهدليل تخريب قسمت همين دليل به « آسياب خرابه » شهرت يافته است.
ارتفاع آسياب ۱۰ متر و مساحت محوطه پاييني آن ۲۰۰ متر مربع مي باشد . در آسياب خرابه آبشار هاي كوچك و بزرگ بسياري پديد آمده اند كه از بالاي آسياب به سمت پايين سرازير مي شوند . آب اين آبشار ها از چشمه هاي متعدد موجود در بالاي آسياب كه از كوه كيامكي سرچشمه مي گيرند ، تأمين مي گردد.
آبشار گل آخور يكي از جاهاي ديدني استان آذربايجان شرقي است كه در حوالي روستاي گل آخور از توابع دهستان ارزيل بخش خاروانا شهرستان ورزقان قرار گرفته است . واژه « گل آخور » در زبان تركي آذربايجاني به معناي « تالاب جاري »
مي باشد.
وجود رودخانه دائمي با منشا كار كارستيك كه دفعتا از كوه خارج مي شود ، دره فوق العاده سرسبز و آبشار بسيار زيبا و آسياب هاي آبي روستاي گل آخور را به صورت يك مجموعه سياحتي دلپذير درآورده است .
آبشار عيش آباد يكي از جاي هاي ديدني استان آذربايجان شرقي است كه در پيرامون روستاي عيش آباد از توابع دهستان ميشاب شمالي بخش مركزي شهرستان مرند قرار گرفته است . ارتفاع اين آبشار حدود ۱۵ متر بوده و حدود ۳۰۰ متر مربع وسعت دارد .
در قسمت كوهستانى ميشو غربى در جوار روستاى عيش آباد شبستر واقع شده است . بخشى از جاده منتهى به آن اتومبيل رو و بقيه راه كوهستانى است . حدود ۳۰۰ متر مربع وسعت دارد و در جوار كوه و دره منظره بديعى از زيبايى طبيعت را به نمايش گذاشته است .
اين آبشار نه چندان مرتفع در دهستان ميشوي جنوبي در فاصله 2 كيلومتري روستاي سركند ديزج شبستر قرار دارد . آب اين آبشار از طريق ارتفاعات ميشو تامين مي شود . اين آبشار در فصول پربارش از آب بيشتري برخوردار است . مناظر اطراف آن با چشم انداز زيبا و بي نظير از جاذبه هاي طبيعي استان است آبشار سركند ديزج يكي از جاي هاي ديدني استان آذربايجان شرقي است . آب اين آبشار از طريق چشمهسارهاي ارتفاعات ميشو تأمين ميگردد.
آسياب خرابه يكى از زيبا ترين مناظر ديدنى آذربايجان شرقى است كه در حدود ۲۷ كيلومترى هادى شهر قرار دارد و در نوار مرزى ايران و جمهورى آذربايجان در ۵ كيلومترى روستاى منجن آباد در حاشيه رود ارس واقع شده است . سابقا در اين محل يك باب آسياب آبى وجود داشت كه با استفاده از اين آبشار كار مى كرد . اما در حال حاضر خرابه اى بيش از اين آسياب باقى نمانده است . به همين دليل به نام آسياب خرابه معروف شده است .
آب اين چشمه زيبا و زلال از كوه كيامكي ( كمچي داغ ) ، يكي از كوه هاي بلند منطقه ارسباران سرچشمه مي گيرد و در مظهر چشمه ، درختان انجير ، بيد و نسترن وحشي روييده اند و آب پس از تبديل شدن به آبشاري بسيار زيبا شامل صدها آبشار كوچك و بزرگ كه شايد در ايران كم نظير باشد با صداي يكنواخت ريزش آب به همراه آب فراواني كه از بالاي پرتگاه و از نوك علف ها بصورت قطراتي به پائين فرو مي ريزد و تمثيل بارش باران را در ذهن هر انسان مجسم مي سازد كه چشم انداز بديع و هواي خنك و جاذبه هاي دلپذير در اطراف آبشار موجب جذب هزاران نفر از مشتاقان آرامش و سكوت از اقصي نقاط آذربايجان و ايران براي ترميم روحيات خويش بصورت اردوهاي سياحتي و تفريحي مي شود .
آب پس از آبشار به صورت يك رشته جويبار به هم پيوسته به سمت شمال درّه جريان مي يابد . تمام سطوح ديواره آبشار پوشيده از خزه و گياهان آبزي است و مناظر دل انگيزي را پديد آورده است .
اين تفرجگاه دلگشا ازلحاظ چشم انداز و زيبائي از نقاط منحصر به فرد محسوب شده و معادلي براي خود ندارد ، تمام سنگ هاي بالاي آسياب خرابه آهكي بوده و بوسيله رسوب گذاري آب شكل گرفته و داراي فرم هاي بخصوصي با غاري در زير آبشار ، در بخش غربي دره و مقابل آبشار ، رسوبات زميني بصورت طاق مانند بوده و لايه هاي زمين حالت طاقديس و ناوديس دارد و از لحاظ زمين شناسي بهترين مكان محسوب مي شود . چنانچه قبلا ذكر گرديد سنگ هاي شرق آسياب خرابه داراي بافت آهكي مي باشد كه از رسوب گذاري آن شكل گرفته و به نوعي تراورتن تبديل شده است . در بعضي جاها روي اين سنگ ها گياهاني يافت مي شود كه پس از جوش خوردن سنگ ، به فسيل تبديل گرديده است.
براي رسيدن به اين مكان بسيار دل انگيز بايد از جاده مرند جلفا به هادي شهر وارد شد و با عبور از يك جاده آسفالت در نوار مرزي ايران و جمهوري آذربايجان و گذشتن از يك جاده فرعي ، به دره اي باصفا رسيد كه محل آسياب خرابه است . از تبريز تا آسياب خرابه حدود 150 كيلومتر راه آسفالت مي باشد.
در حال حاضر برنامه هايى به منظور بازسازى اين آسياب توسط ميراث فرهنگى و با همكارى سازمان جهانگردى در دست تهيه است
كه اميد مى رود در آينده با اجراى اين طرح بر زيبائى اين محل افزوده گردد . اين فضاى دلگشا كه در گوشه اى از دشت بى آب و علف پديد آمده در صورت توجه مسئولان مي تواند به يك گردشگاه بزرگ و پر جاذبه بويژه، در فصل تابستان تبديل شود.